طلوع تنهایی در خزان عمر

ایرنا - برچسب های اجتماعی زیادی درباره سالمندان به کار می رود از ناتوان و فرتوت گرفته تا سربار و وابسته؛ از سوی دیگر متاسفانه افزایش سن و تغییرات سبک زندگی، سالمندان را بیش از هر زمان دیگری در معرض تنهایی و انزوای اجتماعی قرار داده است.

بخش قابل توجهی از جامعه 9 میلیون و 200 هزار نفری سالمندان در ایران به انحای مختلف حس تنهایی را تجربه کرده اند که گاهی می تواند به شکل رهاکردن سالمندان در مراکز نگهداری باشد، گاهی به شکل سر نزدن به سالمندان خودش را نشان می دهد و گاهی نیز به شکل بی توجهی خود را نمایان می سازد.

با این همه رسانه ها کمتر به مساله تنهایی سالمندان پرداخته اند و از این مساله غفلت شده است در حالی که جمعیت سالمند تا میانه قرن حاضر خورشیدی به بیش از 30 میلیون نفر می رسد.

یکی از پدیده های آتی که با آن مواجه خواهیم بود، افزایش سالمندان زن تنهایِ فرهیخته است.

از سوی دیگر مسئولان طی سال های اخیر بارها نسبت به افزایش سالمندان تنها به ویژه زنان سالمند تنها در کشور هشدار داده اند چرا که بنا به اعلام مسئولان سازمان بهزیستی کشور با توجه به بحث تجرد قطعی، آمار طلاق، افزایش تعداد خانم های بیوه، تابو بودن ازدواج مجدد برای مادران و زنان میانسال و سالمند، یکی از پدیده های آتی که با آن مواجه خواهیم بود، افزایش سالمندان زن تنهایِ فرهیخته است.

آثار روانی تنهایی بر سالمندان

تنهایی در میان سالمندان می تواند تأثیرات منفی عمیقی بر سلامت روانی آن ها بگذارد؛ احساس انزوا و تنهایی معمولا منجر به افسردگی، اضطراب و استرس، زمینه سازی برای ابتلا به زوال عقل و آلزایمر، کاهش اعتماد به نفس و افزایش خطر خودکشی می شود.

بیشتر بخوانید

ایرنا می گوید: مشارکت اجتماعی مانع از انزوای اجتماعی سالمندان می شود که عامل اصلی خطر پذیری و مرگ و میر در آنها است.

وی در عین حال هشدار داد: در صورت گسترش انزوای اجتماعی، شاهد افزایش سوء رفتارها، افزایش هزینه های درمانی و کاهش کیفیت زندگی سالمندان در بلندمدت خواهیم بود.

الهام محمدی عضو هیات علمی گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مشارکت اجتماعی سالمندان باید یکی از موضوعات مهم در حوزه سالمندی و به صورت اخص در حوزه مددکاری اجتماعی سالمندی باشد چراکه دارای گستره کاربردپذیری و اثرگذاری قابل توجهی است.

وی تاکید کرد: مشارکت اجتماعی می تواند افسردگی، احساس تنهایی و انزوا در سالمندان را کاهش دهد و بر وضعیت شناختی و حافظه سالمندان نیز تاثیر دارد. همچنین با احساس سلامتی، سلامت روان و کیفیت زندگی افراد در سنین سالمندی رابطه دارد.

محمدی اظهار داشت: به نظر می رسد مشارکت اجتماعی دارای قابلیت های معناداری برای تاثیرگذاری بر مسایل روانشناختی و سلامتی دوره سالمندی است و نباید آن را صرفا اقدامی با تاثیرات اجتماعی دانست.

ضرورت آموزش سالمندان برای استفاده از فناوری های جدید

آموزش سالمندان برای استفاده از فناوری های جدید مانند تلفن های هوشمند و شبکه های اجتماعی راهکار دیگری است که می تواند به کاهش تنهایی سالمندان کمک کند. با کمک این ابزارها، سالمندان می توانند با خانواده و دوستان خود در تماس باشند، حتی اگر فاصله های جغرافیایی زیادی بین آنها باشد.

در مواردی که تنهایی به افسردگی و اضطراب منجر می شود، ارائه خدمات مشاوره ای و حمایت های روانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. درمان های شناختی-رفتاری می تواند به سالمندان کمک کند تا به طور مؤثرتری با احساسات منفی ناشی از تنهایی مقابله کنند.

آموزش سالمندان برای استفاده از فناوری های جدید مانند تلفن های هوشمند و شبکه های اجتماعی می تواند به کاهش تنهایی سالمندان کمک کند.

همچنین دولت ها و سازمان های غیردولتی می توانند برنامه های جامعه محوری را برای سالمندان ایجاد کنند. این برنامه ها می تواند شامل بازدیدهای خانگی، ارائه خدمات اجتماعی در محله ها و برگزاری رویدادهای ویژه برای سالمندان باشد. اینگونه برنامه ها می تواند تعاملات اجتماعی سالمندان را افزایش داده و از انزوای آن ها جلوگیری کند.

علاوه براین، آگاهی بخشی به جامعه درباره مشکلات تنهایی سالمندان می تواند تاثیر بسزایی در بهبود وضعیت آنهاداشته باشد. خانواده ها، محله ها و حتی مراکز مراقبتی باید از اهمیت روابط اجتماعی سالمندان آگاه باشند و به ایجاد فضاهایی برای ارتباطات اجتماعی سالمندان کمک کنند.

غمِ انزوای سالمندان را به طلوعی از همدلی بدل کنیم

همانگونه که بیان شد تنهایی سالمندان مسئله ای جدی است که می تواند تاثیرات مخربی بر سلامت روانی و جسمانی آنها بگذارد. در اجتماع مدرن امروزی هنگامی که فرزندان ازدواج می کنند، آشیانه فرد سالمند خالی می شود و از سوی دیگر با دگرگونی و تغییرات جسمانی ناشی از کهولت، فرد سالمند به طور اجتناب ناپذیری دچار انزوا خواهد شد. این تغییر شیوه و شرایط زندگی می تواند باعث فشارهای روانی شدیدی در فرد سالمند شوند.

دلایل متعددی از جمله از دست دادن عزیزان، ناتوانی های جسمی و تغییرات اجتماعی در ایجاد این انزوا نقش دارند. با این حال، می توان با اقدامات موثر مانند تقویت روابط خانوادگی، مشارکت در فعالیت های اجتماعی و استفاده از فناوری های ارتباطی از تنهایی سالمندان جلوگیری کرد.

توجه به این گروه از جامعه و ایجاد برنامه های حمایتی نه تنها به بهبود کیفیت زندگی سالمندان کمک می کند، بلکه به یک جامعه انسانی تر و همدل تر منجر خواهد شد.